Hoe kun je binnen zorg en welzijn werken aan het voorkomen van seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld? Welke zorg kun je bieden aan je cliënten, bewoners of jongeren bij een nare seksuele ervaring? Wat kunnen netwerkpartners bieden?
Seksueel grensoverschrijdend gedrag binnen een zorgrelatie
De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) ontvangt jaarlijks meldingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag door zorgverleners. Dit laat zien dat een veilige zorgrelatie niet altijd vanzelfsprekend is. Dit gedrag kan leiden tot emotionele schade, relatieproblemen en gezondheidsklachten doordat mensen zorg vermijden. Organisaties doen nog te weinig om dit gedrag te signaleren en te voorkomen. De inspectie pleit voor een structurele aanpak en cultuurverandering.
Meer informatie lees je in deze publicatie van inspectie Gezondheidszorg en Jeugd.
Hoe kun je medewerkers en cliënten beschermen tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag. Hoe zorg je dat medewerkers en cliënten geïnformeerd zijn? En wat is de procedure na een incident? Deze vragen worden meegenomen in het maken van beleid. En via deze Beleidsscan Seksualiteit & Intimiteit van Seks in de praktijk kunnen zorgverleners en beleidsmedewerkers het beleid toetsen en zo nodig verbeteren.
Implementeer en borg het thema in visie en beleid; werk aan bewustwording, preventie en een zorgvuldige aanpak. Geef aandacht aan het creëren van een veilige omgeving; deskundigheidsbevordering van medewerkers; voorlichting aan cliënten, bewoners of jongeren; ondersteuning en zo nodig verwijzing naar hulpverlening. Zo werk je aan het waarborgen van veilige zorgrelaties en het voorkomen van seksueel grensoverschrijdend gedrag.
De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd heeft een factsheet en brochure (IGJ) over het voorkomen van seksueel grensoverschrijdend gedrag in de zorg en jeugdhulp gemaakt.
Voor de jeugdzorg zijn er diverse documenten ontwikkeld zoals het Kwaliteitskader voorkomen seksueel misbruik in de jeugdzorg (Jeugdzorg Nederland) en de informatie op de website Seks in de praktijk waar verwezen wordt naar de brochure voor de residentiële jeugdzorg ‘Seksualiteitsbeleid of struisvogelpolitiek?’ Deze informatie is al wat ouder maar wordt nog steeds gebruikt.
Op de website kennisplein Gehandicaptensector is veel informatie te vinden over seksualiteit, relaties en seksueel grensoverschrijdend gedrag in de gehandicaptenzorg. Hier verwijzen ze ook naar de ‘Beleidsvisie intimiteit en seksualiteit voor mensen met een beperking’ van de Tweede Kamer (oktober 2023).
Vilans, Rutgers en ZonMw hebben een infosheet ‘Beleid intimiteit en seksualiteit in de ouderenzorg‘ gemaakt. Zijn er vermoedens van ouderenmishandeling? Check de website van Veilig Thuis Gelderland-Zuid.
Melden
Geweld binnen een zorgrelatie moet worden gemeld. Dit geldt ook voor seksueel grensoverschrijdend gedrag, seksueel misbruik, ontucht en dwang binnen een zorgrelatie. Meer informatie en waar je kunt melden lees je op de website van IJG.
De gevolgen van seksueel grensoverschrijdend gedrag in een zorgorganisatie of bij een zelfstandige zorgverlener zijn groot. Het is belangrijk om dit te voorkomen/ het risico zo klein mogelijk te maken. De inspectie benoemt op hun webpagina ‘preventie: niet voorbij de grens’ een aantal maatregelen en stappen die daarbij kunnen helpen.
Meer informatie lees je op de website van Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd.
Het begint bij bewustwording. Daarom is het belangrijk dat het thema seksualiteit regelmatig op de agenda van organisaties staat. Wees je er bewust van dat het in iedere organisatie kan gebeuren. Dat is een belangrijk startpunt voor preventie.
Voorafgaand aan de zorgverlening is het zinvol aandacht te hebben voor een goed aanstellingsbeleid. Denk aan het screenen van medewerkers, bijvoorbeeld door het opvragen van een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) of het onderzoeken van het werkverleden. Bekijk ook de zelfscan voor zorgprofessionals van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd.
Organisaties moeten een veilige omgeving bieden voor cliënten en medewerkers, met goede monitoring en een meldprocedure. Een cultuur waarin seksueel grensoverschrijdend gedrag niet wordt getolereerd, helpt om ongewenst gedrag te voorkomen of vroegtijdig te signaleren. Informeer medewerkers over gedragsregels en neem dit op in het inwerkplan voor nieuwe medewerkers.
Er kan ook sprake zijn van seksueel gedrag tussen collega’s. Movisie ontwikkelde voor leidinggevenden en vertrouwenspersonen de Toolkit Grenzen op het werk in de zorg van Movisie die hen helpt seksueel grensoverschrijdend gedrag te bespreken en te duiden.
Medewerkers krijgen regelmatig training in het herkennen en bespreekbaar maken van seksueel grensoverschrijdend gedrag bij zowel cliënten als collega’s. Dit helpt om vroegtijdig signalen op te vangen en op de juiste manier te reageren op (mogelijke) incidenten.
De trainingen kunnen ook onderwerpen behandelen zoals de ethiek van zorgverlening, respect voor persoonlijke grenzen en het creëren van een veilige omgeving voor iedereen.
Cliënten, bewoners of jongeren worden goed geïnformeerd over hun rechten en de mogelijkheden om seksueel grensoverschrijdend gedrag te melden. Dit gebeurt via voorlichtingsmateriaal en gesprekken met professionals.
Landelijk
- Training Vlaggensysteem Een hulpmiddel bij het signaleren en duiden van seksueel (grensoverschrijdend) gedrag is het Vlaggensysteem . In de regio Gelderland-Zuid kun je voor een workshop of training Vlaggensysteem terecht bij het Expertiseteam Relaties, Seksualiteit en Diversiteit van GGD Gelderland-Zuid.
- De beroepsvereniging van professionals in sociaal werk (BPSW) biedt een training aan over het Bespreekbaar maken seksualiteit en seksueel misbruik.
- E-learning en tweedaagse training Girls’Talk van Rutgers Voor als je werkt met meiden en je hen wilt helpen seksueel wijzer en weerbaar te worden. Werk jij met meiden met een lichte verstandelijke beperking of meiden uit het speciaal of praktijkonderwijs? Volg dan de training Girls’Talk+ van Rutgers.
- E-learning en tweedaagse training Make a Move van Rutgers. Voor als je werkt met jongens 12-18 jaar en je wilt hen helpen keuzes te maken in relaties en seksualiteit, zodat problemen zoals seksueel grensoverschrijdend gedrag voorkomen kunnen worden. Voor jongens met een licht verstandelijke beperking of jongens uit het speciaal of praktijkonderwijs kun je de training Make a Move+ van Rutgers volgen.
Regionaal aanbod samenwerkingspartners
- Training Vlaggensysteem
Een hulpmiddel bij het signaleren en duiden van seksueel (grensoverschrijdend) gedrag is het Vlaggensysteem. In de regio Gelderland-Zuid kun je voor een workshop of training Vlaggensysteem terecht bij het Expertiseteam Relaties, Seksualiteit en Diversiteit van GGD Gelderland-Zuid. - Daarnaast biedt ook Entrea Lindenhout trainingen Vlaggensysteem. Voor meer informatie mail Arjan van Hout a.vanhout@entrealindenhout.nl.
- Girls Talk:
Girls’ Talk van Mee Geldersepoort is een groepscounselingsprogramma van 8 bijeenkomsten over seksualiteit, relaties en weerbaarheid voor meiden tussen 17 en 21 (vmbo- en mbo-niveau). Deze training draagt bij aan het voorkomen van seksuele grensoverschrijding. Voor meiden met een licht verstandelijke beperking of meiden uit het speciaal of praktijkonderwijs is er de Grils Talk+ variant - Het Kennisnetwerk in Sekswerk en Seksualiteit (KiSS) van GGD Gelderland-Zuid biedt training en voorlichting over het bespreekbaar maken van seksualiteit, seksueel grensoverschrijdend gedrag, (LVB en) seksuele uitbuiting en signaleren mensenhandel
- Er is voor professionals veel informatie te vinden op de kennisbank Huiselijk geweld en kindermishandeling (HGKM). Deze kennisbank is ontwikkeld vanuit de regioaanpak huiselijk geweld en kindermishandeling Gelderland-Zuid. Het is een dynamisch en interactief document met daarin kennis en hulpmiddelen omtrent HGKM thema’s, waaronder de meldcode.
Maak als arts het verschil na seksueel geweld. Lees deze informatie van Centrum Seskueel Geweld.